रामकली महला ५ ॥ ना तनु तेरा ना मनु तोहि ॥ माइआ मोहि बिआपिआ धोहि ॥ कुदम करै गाडर जिउ छेल ॥ अचिंतु जालु कालु चक्रु पेल ॥१॥ हरि चरन कमल सरनाइ मना ॥ राम नामु जपि संगि सहाई गुरमुखि पावहि साचु धना ॥१॥ रहाउ ॥ ऊने काज न होवत पूरे ॥ कामि क्रोधि मदि सद ही झूरे ॥ करै बिकार जीअरे कै ताई ॥ गाफल संगि न तसूआ जाई ॥२॥ धरत धोह अनिक छल जानै ॥ कउडी कउडी कउ खाकु सिरि छानै ॥ जिनि दीआ तिसै न चेतै मूलि ॥ मिथिआ लोभु न उतरै सूलु ॥३॥ पारब्रहम जब भए दइआल ॥ इहु मनु होआ साध रवाल ॥ हसत कमल लड़ि लीनो लाइ ॥ नानक साचै साचि समाइ ॥४॥४१॥५२॥

अर्थ: हे (मेरे) मन! प्रभू के सुंदर चरणों की शरण में रह। परमात्मा का नाम जपता रहा कर, यही तेरा असल मददगार है। पर ये सदा कायम रहने वाला नाम-धन तू गुरू की शरण पड़ कर ही पा सकेगा।1। रहाउ। (हे भाई! इस शरीर की खातिर) तू माया के मोह की ठॅगी में फसा रहता है, ना वह शरीर तेरा है, और, ना ही (उस शरीर में बसता) मन तेरा है। (देख!) जैसे भेड़ का बच्चा भेड़ के साथ कलोल (लाड कर करके खेलता) है (उस बिचारे पर) अचानक (मौत का) जाल आ पड़ता है, (उस पर) मौत अपना चक्कर चला देती है (यही हाल हरेक जीव का होता है)।1। जीव के ये कभी ना खत्म हो सकने वाले काम कभी पूरे नहीं होते; काम-वासना में, क्रोध में, माया के नशे में जीव सदा ही गिले-शिकवे करता रहता है। अपनी इस जीवात्मा (को सुख देने) की खातिर जीव विकार करता रहता है, पर (ईश्वर की याद से) बेखबर हो चुके जीव के साथ (दुनिया के पदार्थों में से) रक्ती भर भी नहीं जाता।2। मूर्ख जीव अनेकों प्रकार की ठगी करता है, अनेकों फरेब करने जानता है। कौड़ी-कौड़ी कमाने की खातिर अपने सिर पर (दग़ा-फरेब के कारण बदनामी की) राख डालता फिरता है। जिस (प्रभू) ने (इसको ये सब कुछ) दिया है उसको ये बिल्कुल याद नहीं करता। (इसके अंदर) नाशवंत पदार्थों का लोभ टिका रहता है (इनकी) चुभन (इसके अंदर से) कभी दूर नहीं होती।3। गुरु नानक जी कहते हैं, हे नानक! परमात्मा जब किसी जीव पर दयावान होता है, उस जीव का ये मन गुरू के चरणों की धूल बनता है। गुरू उसको अपने सुंदर हाथों से अपने पल्ले से लगा लेता है, और, (वह भाग्यशाली) सदा ही सदा-स्थिर प्रभू में लीन हुआ रहता है।4।41।52।

ਅੰਗ : 899

ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਨਾ ਤਨੁ ਤੇਰਾ ਨਾ ਮਨੁ ਤੋਹਿ ॥ ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਬਿਆਪਿਆ ਧੋਹਿ ॥ ਕੁਦਮ ਕਰੈ ਗਾਡਰ ਜਿਉ ਛੇਲ ॥ ਅਚਿੰਤੁ ਜਾਲੁ ਕਾਲੁ ਚਕ੍ਰੁ ਪੇਲ ॥੧॥ ਹਰਿ ਚਰਨ ਕਮਲ ਸਰਨਾਇ ਮਨਾ ॥ ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਜਪਿ ਸੰਗਿ ਸਹਾਈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਵਹਿ ਸਾਚੁ ਧਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਊਨੇ ਕਾਜ ਨ ਹੋਵਤ ਪੂਰੇ ॥ ਕਾਮਿ ਕ੍ਰੋਧਿ ਮਦਿ ਸਦ ਹੀ ਝੂਰੇ ॥ ਕਰੈ ਬਿਕਾਰ ਜੀਅਰੇ ਕੈ ਤਾਈ ॥ ਗਾਫਲ ਸੰਗਿ ਨ ਤਸੂਆ ਜਾਈ ॥੨॥ ਧਰਤ ਧੋਹ ਅਨਿਕ ਛਲ ਜਾਨੈ ॥ ਕਉਡੀ ਕਉਡੀ ਕਉ ਖਾਕੁ ਸਿਰਿ ਛਾਨੈ ॥ ਜਿਨਿ ਦੀਆ ਤਿਸੈ ਨ ਚੇਤੈ ਮੂਲਿ ॥ ਮਿਥਿਆ ਲੋਭੁ ਨ ਉਤਰੈ ਸੂਲੁ ॥੩॥ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਜਬ ਭਏ ਦਇਆਲ ॥ ਇਹੁ ਮਨੁ ਹੋਆ ਸਾਧ ਰਵਾਲ ॥ ਹਸਤ ਕਮਲ ਲੜਿ ਲੀਨੋ ਲਾਇ ॥ ਨਾਨਕ ਸਾਚੈ ਸਾਚਿ ਸਮਾਇ ॥੪॥੪੧॥੫੨॥

ਅਰਥ: ਹੇ (ਮੇਰੇ) ਮਨ! ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਸਰਨ ਪਿਆ ਰਹੁ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਦਾ ਰਿਹਾ ਕਰ, ਇਹੀ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਅਸਲ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਨਾਮ-ਧਨ ਤੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਰਨ ਪੈ ਕੇ ਲੱਭ ਸਕੇਂਗਾ।੧।ਰਹਾਉ। (ਹੇ ਭਾਈ! ਇਸ ਸਰੀਰ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ) ਤੂੰ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਦੀ ਠੱਗੀ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈਂ, ਨਾਹ ਉਹ ਸਰੀਰ ਤੇਰਾ ਹੈ, ਤੇ, ਨਾਹ ਹੀ (ਉਸ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਵੱਸਦਾ) ਮਨ ਤੇਰਾ ਹੈ। (ਵੇਖ!) ਜਿਵੇਂ ਭੇਡ ਦਾ ਬੱਚਾ ਭੇਡ ਨਾਲ ਕਲੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ (ਉਸ ਵਿਚਾਰੇ ਉਤੇ) ਅਚਨਚੇਤ (ਮੌਤ ਦਾ) ਜਾਲ ਆ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, (ਉਸ ਉਤੇ) ਮੌਤ ਅਪਣਾ ਚੱਕਰ ਚਲਾ ਦੇਂਦੀ ਹੈ (ਇਹੀ ਹਾਲ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ) ।੧। ਜੀਵ ਦੇ ਇਹ ਕਦੇ ਨਾਹ ਮੁੱਕ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਕਦੇ ਸਿਰੇ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਦੇ; ਕਾਮ-ਵਾਸਨਾ ਵਿਚ, ਕ੍ਰੋਧ ਵਿਚ, ਮਾਇਆ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਜੀਵ ਸਦਾ ਹੀ ਗਿਲੇ-ਗੁਜ਼ਾਰੀਆਂ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਇਸ ਜਿੰਦ (ਨੂੰ ਸੁਖ ਦੇਣ) ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਜੀਵ ਵਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ (ਰੱਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਲੋਂ) ਅਵੇਸਲੇ ਹੋ ਚੁਕੇ ਜੀਵ ਦੇ ਨਾਲ (ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿਚੋਂ) ਰਤਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ।੨। ਮੂਰਖ ਜੀਵ ਅਨੇਕਾਂ ਠੱਗੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਨੇਕਾਂ ਫ਼ਰੇਬ ਕਰਨੇ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਕੌਡੀ ਕੌਡੀ ਕਮਾਣ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਉਤੇ (ਦਗ਼ੇ-ਫ਼ਰੇਬ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਦਨਾਮੀ ਦੀ) ਸੁਆਹ ਪਾਂਦਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ (ਪ੍ਰਭੂ) ਨੇ (ਇਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ) ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। (ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ) ਨਾਸਵੰਤ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਲੋਭ ਟਿਕਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ (ਇਹਨਾਂ ਦੀ) ਚੋਭ (ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ) ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀ।੩। ਹੇ ਨਾਨਕ! ਪਰਮਾਤਮਾ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਉਤੇ ਦਇਆਵਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਜੀਵ ਦਾ ਇਹ ਮਨ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੀ ਧੂੜ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੋਹਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੱਲੇ ਲਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਤੇ, (ਉਹ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਾ) ਸਦਾ ਹੀ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਪ੍ਰਭੂ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋਇਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।੪।੪੧।੫੨।

24 ਦਸੰਬਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਭਾਈ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ
ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਕੋਟਿ ਕੋਟਿ ਪ੍ਰਣਾਮ

ਰੁੱਝੇ ਰਿਹੋ ਨਾ ਕ੍ਰਿਸਮਿਸ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਚ,
ਥੋੜੀ ਜਿਹੀ ਸਰਹੰਦ ਦੀ ਯਾਦ ਰੱਖਿਓ,
ਛੋਟੇ ਲਾਲ ਤੇ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਭੁਲਿਓ ਨਾ,
ਠੰਡੇ ਬੁਰਜ ਦੀ ਠੰਡ ਵੀ ਯਾਦ ਰੱਖਿਓ,
ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਸ਼ਕ ਦੀ ਰਹਿਓ ਰੰਗੇ,
ਕੁੱਝ ਇਤਹਾਸ ਦੇ ਰੰਗ ਵੀ ਯਾਦ ਰੱਖਿਓ,
ਹਰ ਧਰਮ ਦੀ ਕਦਰ ਖੂਬ ਕਰਿਓ,
ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਵੀ ਯਾਦ ਰੱਖਿਓ,,

ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਹਜ਼ਰਤ_ਮੁਹੰਮਦ_ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਪੋਤਰੇ ਸਨ ਇੱਕ ਹਸਨ ਤੇ ਇੱਕ ਹੁਸੈਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਬਲਾ ਇਰਾਕ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਤਕਰੀਬਨ ੧੫ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਚ ਇੱਕ ਜੰਗ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ ,,,,,,,,, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਚ ਦੋ ਫਿਰਕੇ ਚੱਲਦੇ ਨੇ ਇੱਕ ਸ਼ੀਆ ਤੇ ਇੱਕ ਸੁੰਨੀ ।
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਨ ਓਹ ਹਸਨ ਹੁਸੈਨ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੇ ਮਾਤਮ ਮਨਾ ਕੇ ਇੱਕ ਜਲੂਸ ਕੜ੍ਹਦੇ ਨੇ ਜਿਸਨੂੰ ਤਾਜ਼ੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ,,,,,,ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਸੁੰਨੀ ਹਨ ਓਹ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੇ ਮਾਤਮ ਮਨਾਉਣ ਨੂੰ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ।
ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਵੀ ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ_ਰਾਮ_ਚੰਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਵਣਵਾਸ ਜਾਣਾ ਪਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਵਿਯੋਗ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਰਾਜਾ_ਦਸ਼ਰਥ ਨੂੰ ਸ਼ੋਕ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਮਹਿਲ ਤੋਂ ਛਾਲ ਮਾਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇ ਦਿੱਤੀ
ਈਸਾਈਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਵੀ ਕਈ ਫਿਰਕੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਤਕਰੀਬਨ ਈਸਾਈ ਅਪਣੇ ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਈਸ਼ੂ_ਮਸੀਹ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਗੋਡ_ਫਰਾਇਡੇ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਨੇ ,,,,, ਇਸ ਦਿਨ ਇਹ ਲੋਕ ਤਕਰੀਬਨ ਇੱਕ ਟੈਮ ਖਾਣਾ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ ਕਈ ਪੂਰੇ ਦਿਨ ਦਾ ਵਰਤ ਵੀ ਰਖਦੇ ਨੇ ਤੇ ਕਈ ਮੁਲਖਾਂ ਚ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮਨਾਈ ਜਾਣ ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਓਹ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ੋਕ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ।
ਖ਼ੈਰ ਹੁਣ ਗੱਲ ਖਾਲਸਾ_ਪੰਥ ਦੀ ਤੇ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕੋਈ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਜਿੱਥੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਸੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ੋਕ ਮਨਾਇਆ ਹੋਵੇ ,,,,,,,, ਦਸਮ_ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ_ਤੇਗ_ਬਹਾਦਰ_ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਆਪ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ ,,,, ਜਦੋਂ ਦੋਨੋ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜਾਦੇ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜੰਗ ਚ ਸ਼ਹੀਦ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕੋਈ ਹੰਝੂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੇਰਿਆ ਬਲਕਿ ਜੈਕਾਰੇ ਲਾਕੇ ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਸਲਾਮਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ,,,,, ਜਦੋਂ ਦੀਨੇ_ਕਾਂਗੜ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਨੂਰੇ_ਮਾਹੀ ਨੇ ਆਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਰੋਂਦੇ ਹੋਏ ਦੱਸਿਆ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਿੱਕੀਆਂ ਲਾਲਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਰਾਂ ਚ ਚਿਨ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਭੋਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਡੋਲੇ ਬਲਕਿ ਹੱਥ ਚ ਫੜੇ ਤੀਰ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਉੱਗੇ ਘਾਹੀ ਦੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਪੁੱਟਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਮੁਗਲ ਰਾਜ ਦੀ ਜੜ ਪੁੱਟੀ ਜਾਵੇਗੀ 🙏🙏
ਤੇ ਸਾਡੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੂਝਵਾਨ ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਕਮੇਡੀਅਨ Bhagwant Mann ਜੀ ਤੁਸੀ ਕਿਸ ਅਧਾਰ ਤੇ ਸ਼ੋਕ , ਮਾਤਮ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹਾਂ ਦੇਈ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ?? ਜਾ ਤੇ ਤੁਸੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਤੁਸੀ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਭੇਸ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਫੇਰ ਤੁਸੀ ਜਾਣਕੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ ।
✨✨ਦੀਪ ਸੈਣੀ✨✨

ਸੂਰਜ ਚੜ ਕੇ ਕਿੰਨਾ ਉੱਚਾ ਚੜ੍ਹ ਆਇਆ । ਦੂਰ ਤਕ ਅਮਨ ਸੀ । ਜੀਊਣਾ , ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਤਿੰਨੇ ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਦੇ ਵਿਚ ਆ ਗਏ । ਉਹ ਕੁਝ ਬੇਰੀਆਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆ ਫ਼ਤਹਿ ਬੁਲਾਈ । ਉਹਨਾਂ ਕੰਬਲੀ ਦਾ ਝੁੰਬ ਮਾਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਫ਼ਤਹਿ ਬੁਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ । ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਗਏ । ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਪਏ । ਉਹ ਤਿੰਨਾਂ ਤੋਂ ਚਾਰ ਹੋਏ ਤੇ ਚਾਰੇ ਗ਼ਨੀ ਖ਼ਾਂ ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿਚ ਆਏ । ਜੰਡ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਕਲਗੀਧਰ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸੁੱਤਿਆਂ ਦੇਖ ਲਿਆ । ਨੱਸ ਕੇ ਅੱਗੇ ਹੋਏ । ਕੋਲ ਹੋ ਕੇ ਪੈਰ ਦੱਬੇ ਤੇ ਚਰਨਾਂ ਉੱਤੇ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰ ਕੇ ਬੈਠ ਗਏ । ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦੁ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਪਾਠ ਰਤਾ ਉੱਚੀ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪਾਠ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਨੀਂਦ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਈ । ਨੇਤਰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਾਜ਼ਰ ਬੈਠਿਆਂ ਦੇਖਦੇ ਸਾਰ ਮੁਸਕਰਾਏ , ਉੱਠ ਕੇ ਬੈਠ ਗਏ ਤੇ ਫ਼ਤਹਿ ਬੁਲਾ ਕੇ ਸੁੱਖ ਸਾਂਦ ਪੁੱਛੀ । “ ਸੇਵਾ । ” ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨ ਘੁੱਟਣ ਲੱਗ ਪਏ । “ ਜਲ ਲਿਆਉ । ” ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ । ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਉੱਠ ਕੇ ਖੂਹ ਵੱਲ ਗਿਆ ਤੇ ਖੂਹ ਦੀ ਮਾਹਲ ਨਾਲੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਭਰੀ ਹੋਈ ਟਿੰਡ ਲਾਹ ਕੇ ਲੈ ਆਇਆ । ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਾਸ ਕੁਝ ਮਿੱਠਾ ਸੀ । ਉਹ ਮਿੱਠਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਛਕ ਕੇ ਪਾਣੀ ਪੀਤਾ ਤੇ ਬਚਨ ਬਿਲਾਸ ਕਰਨ ਲੱਗੇ । ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਤਕ ਕੀਤੇ ਸਫ਼ਰ ਬਾਬਤ ਬਚਨ – ਬਿਲਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਘੋੜੇ ਉੱਤੇ ਸਵਾਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਆਇਆ । ਉਸ ਦਾ ਲਿਬਾਸ ਕੁਝ ਠਾਠ ਵਾਲਾ ਸੀ । ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸਿੰਘ ਚੌਕਸ ਹੋਏ , ਪਰ ਉਹ ਨੇੜੇ ਆ ਕੇ ਘੋੜੇ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਬੈਠਾ । ਉੱਤਰ ਕੇ ਅੱਗੇ ਹੋਇਆ ਤੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਆ ਨਿਮਸ਼ਕਾਰ ਕੀਤੀ । ਬੈਠ ਗਿਆ । ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਤੇ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਿਆਣ ਲਿਆ ਗੁਰੂ ਜੀ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਬੋਲੇ , “ ਆਓ ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਜੀ ! ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਤੁਸਾਂ ਦੇ ਘਰ ਆਏ ਹਾਂ । ” “ ਮੇਰੇ ਧੰਨ ਭਾਗ ! ਇਸ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਚਰਨ ਪਾਏ ਜੇ । ਇਹ ਬਾਗ ਆਪ ਦਾ ਹੀ ਹੈ , ਪਰ ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਕੀ ? ” ਉਸ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਗ਼ਨੀ ਖ਼ਾਂ । ਦੋਨੋਂ ਭਰਾ ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਤੇ ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਸੌਦਾਗਰ ਸਨ । ਅਨੰਦਪੁਰ ਘੋੜੇ ਵੇਚਣ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਉਸ ਨੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿਆਣ ਲਿਆ । “ ਸ਼ਾਹੀ ਲਸ਼ਕਰ ਦਾ ਰੌਲਾ ਤੁਸਾਂ ਸੁਣਿਆ ਹੋਏਗਾ ? ” ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬੋਲੇ । “ ਸੁਣਿਆ ਤਾਂ ਹੈ , ਪਰ ਜਿੰਨੇ ਮੂੰਹ , ਉਨੀਆਂ ਹੀ ਗੱਲਾਂ । ” ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ , “ ਅਸਲ ਗੱਲ ਕੀ ਹੈ ? ” “ ਅਨੰਦਪੁਰ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ । ” ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਤਕ ਸਾਰਾ ਹਾਲ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਆਖਿਆ , “ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਨਿੱਕਿਆਂ ਸਪੁੱਤਰਾਂ , ਮਹਿਲਾਂ , ਵੱਡੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਸੇਵਕਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ , ਕਿਧਰ ਗਏ , ਕਿਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹਨ ? ਹੁਣੇ ਹੀ ਅਸੀਂ ਆ ਕੇ ਮਿਲੇ ਹਾਂ । ਮਹਾਰਾਜ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਆਏ । ਦੇਖੋ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲਹੂ ਸਿੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਖਾਧਾ ਪੀਤਾ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਝ ਨਹੀਂ । ਹੁਣੇ ਤੁਸਾਂ ਦੇ ਖੂਹ ‘ ਚੋਂ ਜਲ ਲਿਆ ਕੇ ਛਕਾਇਆ ਹੈ । ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨਾ ਰਹੀ , ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਹਨ । ”ਸਾਰੀ ਵਾਰਤਾ ਸੁਣ ਕੇ ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਦੇ ਨੇਤਰ ਸੱਜਲ ਹੋ ਗਏ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਚਰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾ ਕੇ ਕਿਹਾ , “ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਸੇਵਾ ਕਰਾਂਗੇ । ਜੇ ਜਾਨ…
ਚਲੀ ਜਾਏ , ਤਾਂ ਵੀ ਧੰਨ ਭਾਗ ! ਮੈਂ ਹੁਣੇ ਆਇਆ , ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਗ਼ਨੀ ਖ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ । ਦੁੱਧ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਾਂ , ਅਜੇ ਏਥੇ ਬਿਰਾਜੋ । ” “ ਹਾਂ ! ਰਤਾ ਪੰਜਾਬੇ ਗੁਲਾਬੇ ਨੂੰ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣਾ । ਮਸੰਦ ਹੈ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦਾ । ” “ ਖੱਤਰੀ । ” ਹਾਂ ! ’ ’ “ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸਾਰਾ ਸਾਮਾਨ ਚੁਕਵਾ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਾਂ । ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ , ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ । ਮੈਂ ਖ਼ੁਦਾ ਨੂੰ ਹਾਜ਼ਰ – ਨਾਜ਼ਰ ਸਮਝ ਕੇ ਕਸਮ ਖਾਂਦਾ ਹਾਂ , ਸੱਚੀ ਸੇਵਾ ਕਰਾਂਗਾ । ” ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਨੇ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਇਸ ਕਰਕੇ ਦੱਸੀ ਕਿ ਕਿਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸ਼ੱਕ ਨਾ ਕਰ ਲੈਣ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੈ , ਕੀ ਪਤਾ ਇਨਾਮ ਲੈਣ ਲਈ ਧੋਖਾ ਕਰੇ | ਪਰ ਉਹ ਭੋਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝਦਾ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜ ਤਾਂ ਹਰ ਇਕ ‘ ਤੇ ਹੀ ਭਰੋਸਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ । ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ , “ ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਜੀ ! ਐਸਾ ਖ਼ਿਆਲ ਅਸਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ । ਭਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਭਲਿਆਈ ਦਾ ਫਲ ਲੈਣਾ ਹੈ ਤੇ ਬੁਰਿਆਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਬੁਰਿਆਈ ਦਾ । ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਖਦਾ ਤੇ ਜਾਣਦਾ ਹੈ । ” ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਨਿਮਸ਼ਕਾਰ ਕਰ ਕੇ ਘੋੜੇ ‘ ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਇਆ ਤੇ ਘਰ ਨੂੰ ਤੁਰ ਗਿਆ । ਭਾਈ ਜੀਊਣਾ , ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਘੁੱਟਦੇ ਰਹੇ । ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੁੱਕੀਆਂ ਲੱਕੜਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਤੇ ਦੂਰ ਦੇਖਿਆ , ਬਾਗ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਇਕ ਆਦਮੀ ਅੱਗ ਧੁਖਾਈ ਬੈਠਾ ਸੀ । ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਅੱਗ ਲੈ ਆਂਦੀ ਤੇ ਅੱਗ ਬਾਲ ਦਿੱਤੀ । ਸਿੰਘ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅੱਗ ਸੇਕ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿੱਘਿਆਂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ । “ ਮਹਾਰਾਜ ) ਪੂਰਨ ਮਸੰਦ ਵੀ ਦੇਖੋ । ” ਜੀਉਣਾ ਬੋਲਿਆ , “ ਕਿੰਨਾ ਅਕ੍ਰਿਤਘਣ ਨਿਕਲਿਆ । ਆਪ ਨੂੰ ਆਸਰਾ ਨਾ ਦਿੱਤਾ । ਜੇ ਆਸਰਾ ਦਿੰਦਾ ਤਾਂ ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ । ” “ ਗੁਰਮੁਖਾ ! ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੇ ਚੰਗਾ ਹੀ ਕਰਾਇਆ । ਸੂਰਮਾ ਤੇ ਸ਼ੇਰ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਹੀ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਮਕਾਨਾਂ ਵਿਚ ਘਿਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਕਾਹਨੂੰ ਆਖਣਾ । ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਜਾਣਦਾ ਹੀ ਹੈ । ” “ ਧੰਨ ਹੋ ਆਪ ! ਮਹਾਰਾਜ , ਵੈਰੀ ਦਾ ਵੀ ਭਲਾ ਤੱਕਦੇ ਹੋ । ” “ ਸਭ ਦਾ ਭਲਾ । ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਜ਼ਬਾਨੋਂ ਮੰਦਾ ਆਖਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ । ਕਿਉਂਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ” ਉਨੇ ਨੂੰ ਗ਼ਨੀ ਖ਼ਾਂ ਤੇ ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਦੋਵੇਂ ਭਰਾ ਆ ਗਏ । ਗੁਲਾਬਾ ਮਸੰਦ ਵੀ ਆਇਆ । ਉਸ ਨੂੰ ਗਰਮ ਦੁੱਧ ਚੁਕਵਾ ਕੇ ਲਿਆਏ ਸਨ । ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਦੁੱਧ ਛਕਿਆ । ਦੁੱਧ ਦੇ ਛਕਣ ਨਾਲ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਭੁੱਖ ਮਰੀ ਤੇ ਸਰੀਰਾਂ ਦਾ ਥਕੇਵਾਂ ਦੂਰ ਹੋਇਆ । “ ਆਪ ਗੁਲਾਬੇ ਦੇ ਘਰ ਚੱਲੋ । ” ਨਬੀ ਖ਼ਾਂ ਨੇ ਆਖਿਆ । “ ਗੁਲਾਬੇ ਦੀ ਕੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ? ” “ ਚਲੋ ਮਹਾਰਾਜ ! ਅਸਾਂ ਦੇ ਧੰਨ ਭਾਗ , ਆਉ । ” “ ਦੇਖ ਲੈ । ” ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਿਅੰਗ ਨਾਲ ਬੋਲੇ । “ ਦੇਖਣਾ ਕੀ ਹੈ । ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ । ” “ ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ , ਅਸੀਂ ਪਹੁੰਚਾਵਾਂਗੇ । ਹੱਥ ਬੰਨ੍ਹੀ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹਾਂ । ” ਗ਼ਨੀ ਖ਼ਾਂ ਦਾ ਬੋਲ ਸੀ । ਗੁਲਾਬਾ ਮੰਨ ਗਿਆ । ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਨਾਂਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ । ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਤੁਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੋਈ ਪਰ ਆਪ ਨੇ ਤਕਲੀਫ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ । ਚੱਲ ਪਏ । ਗ਼ਨੀ ਖ਼ਾਂ ਸਿੱਧਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਤੁਰ ਗਿਆ ਤੇ ਮੋਚੀ ਕੋਲੋਂ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ਇਕ ਜੋੜਾ ਲੈ ਆਇਆ । ਉਹ ਜੋੜਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਾਸਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਮਾਛੀਵਾੜਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਗੁਲਾਬੇ ਮਸੰਦ ਦਾ ਘਰ ਸੀ , ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸ ਘਰ ਵਿਚ ਜਾ ਬਿਰਾਜੇ ।
( ਚਲਦਾ )

ਮੂਲੁ ਛੋਡਿ ਲਾਗੇ ਦੂਜੈ ਭਾਈ ॥ ਬਿਖੁ ਕਾ ਮਾਤਾ ਬਿਖੁ ਮਾਹਿ ਸਮਾਈ ॥੩ ॥ ਮਾਇਆ ਕਰਿ ਮੂਲੁ ਜੰਤ੍ਰ ਭਰਮਾਏ ॥ ਹਰਿ ਜੀਉ ਵਿਸਰਿਆ ਦੂਜੈ ਭਾਏ ॥ ( ਗਉੜੀ ਮਹਲਾ ੩ )
ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਬਚਨ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖ ਮੂਲ ਨੂੰ ਛੱਡਦਾ ਹੈ , ਉਹ ਦੂਸਰੇ ਕੋਲੋਂ ਆਸਰਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਲੈ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ । ਮੂਲ ( ਜੜ੍ਹ ) ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰੁੱਖ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮੂਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ — ਗੁਰੂ ਤੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ । ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਗੁਰੂ ਤੇ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ , ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ – ਮਨ ਮਗਰ ਜਾਂ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ , ਜਾਂ ਮਾਇਆ ਵੱਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਪੁਰਸ਼ , ਪਤੀ ਛੱਡ ਕੇ ਨਾਰੀ , ਕਿੱਲਾ ਛੱਡ ਕੇ ਪਸ਼ੂ , ਆਪਣਾ ਆਲ੍ਹਣਾ ਛੱਡ ਕੇ ਪੰਛੀ , ਰਾਹ ਛੱਡ ਕੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰ , ਮਾਂ – ਬਾਪ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸੰਤਾਨ ਐਸੇ ਸਾਰੇ ਕਸ਼ਟ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ , ਤਿਵੇਂ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਵੱਲੋਂ ਬੇਮੁਖ ਹੋ ਕੇ ਸਿੱਖ ਦੁਖੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਬਿਖ ( ਜ਼ਹਿਰ ) ਮਾਇਆ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵੱਲ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਮਾਇਆ ਰੂਪ ਜ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਹੀ ਘੁਲ ਘੁਲ ਕੇ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਇਹ ਈਸ਼ਵਰ ਗਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪਰਖਣ ਲਈ ਜੀਵ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਤੇ ਲੰਮੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਆਸ਼ਾ ਨਾਲ ਭਰਮਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਬੱਸ ਜਦੋਂ ਮਾਇਆ ਵੱਲ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ‘ ਗੁਰ ’ ‘ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਰ ’ ਦੋਵੇਂ ਭੁੱਲੇ । ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਭੁੱਲਣ ਨਾਲ ਜੀਵ ਅੱਗੇ ਔਕੜਾਂ ਤੇ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਆ ਗਈਆਂ , ਵੈਰੀ ਤੇ ਰੋਗ ਆ ਗਏ । ਮਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗੀ , ਜੀਵ ਪਛਤਾਉਣ ਲੱਗਾ । ਇਹ ਮਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਕਿ ਆਖ਼ਰ ਜੀਊਣਾ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਹੈ ? ਮਰਨਾ ਹੀ ਹੈ । ਫਿਰ ਜਿਸ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਬਣਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਭੁੱਲ ਬੈਠਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਦੇ ਮੰਦੇ ਦਿਨ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਉਪਰੋਕਤ ਮੰਦ – ਭਾਗੀਆਂ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਮਸੰਦ ਸੀ । ਪਰ ਦੋਂਹਾ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਤੋਂ ਬੇਮੁੱਖ ਹੋਇਆ ਕੀ ਲੱਭਦਾ ਹੈ ? ਘਰ ਉੱਜੜ ਗਿਆ । ਉਹ ਬੰਦੀਖ਼ਾਨੇ ਗਿਆ , ਇਸਤ੍ਰੀ ਦੁਰਗੀ ਵਿਚਾਰੀ ਨੂੰ ਬਿਪਤਾ ਪਈ , ਮੁੜ ਲੱਗਾ ਪਛਤਾਉਣ ਤੇ ਤਰਲੇ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ , ਜਦੋਂ ਹਨੇਰਾ ਸੀ ਤੇ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਚਾਰ ਘੰਟੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ । ਪੂਰਨ , ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੁਰਗੀ ਤੇ ਬੱਚੇ ….. ਦੋ ਬੰਦੇ ਹੋਰ ਘੋੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਸਵਾਰ ਬਲੋਲਪੁਰ ਵਿਚੋਂ ਚੋਰੀ ਨਿਕਲ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ । ਠੰਢੀ ਹਵਾ …. ਕੰਬਾਉਂਦੀ ਸੀ । ਹੱਥ ‘ ਤੇ ਪੈਰ ਸੌਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ । “ ਅਜੇ ਕਿੰਨੀ ਦੂਰ ਹੈ ਮਾਛੀਵਾੜਾ ? ” ਦੁਰਗੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ । ਉਸ ਨੇ ਕਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸਫ਼ਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ । ਉਸ ਨੂੰ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ । ਦੂਸਰਾ ਇਕ ਪਿੱਛੋਂ ਵੈਰੀਆਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਡਰ ਸੀ । ਤੀਸਰਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਮੁਗ਼ਲ ਲਸ਼ਕਰ ਫਿਰ ਰਹੇ ਸਨ । “ ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਘੇਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ? ” ਉਹ ਮਨ ਵਿਚ ਸੋਚਦੀ ਤਾਂ ਕਲੇਜਾ ਕੰਬਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ । ਕਲੇਜੇ ਦੀ ਧੜਕਣ ਨੂੰ ਠੀਕ ਰੱਖਣ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ । “ ਨੇੜੇ ਹੀ ਹੈ ਹੁਣ ! ” ਪੂਰਨ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ । “ ਠੰਡ ਕਿੰਨੀ ਹੈ । ” “ ਹਾਂ – ਠੰਡ ਬਹੁਤ ਹੈ । ” “ ਪਰਸੋਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਠੰਡ ਰਹੀ । ” “ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਠੰਡ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ । ’ ’ ਜਿਸ ਰਾਤ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਛੱਡਿਆ ਤੇ ਬਲੋਲਪੁਰ ਆਏ । ” “ ਦੇਖ ਦੁਰਗੀ ! ਮੈਂ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਆਖਿਆ , ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਨਾਮ ਨਾ ਲੈ । ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੁਣ ਲਿਆ ਤਾਂ ਜਾਨ ਤੋਂ ਹੱਥ ਧੋਣੇ ਪੈਣਗੇ । ” “ ਐਨਾ ਕੁਛ ਹੋਣ ‘ ਤੇ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝੇ ? ” ” ਕੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ” “ ਏਹੋ ਕਿ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਤਾਂ ਜਾਨ ਬਚੀ , ਮੇਰਾ ਧਰਮ ਬਚਿਆ , ਬੱਚੇ ਬਚੇ । ” ” ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਕੀਤਾ ? “ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਅੱਗੇ ਮੈਂ ਅਰਦਾਸ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਉਹ ਘਟ ਘਟ ਦੀ ਜਾਨਣਹਾਰ ਹਨ । ” “ ਆਪ ਭਾਵੇਂ ਦੁੱਖ ਉਠਾਉਣ , ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਬੇਨਤੀ ਸੁਣਦੇ ਹਨ । ’ “ ਚੁੱਪ ਕਰ । ” ਅਸਾਂ ਦੇ ਸਰਬ ਨਾਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਗੁਰੂ ਜੀ ਹਨ । ਜੇ ਨਾ ਆਉਂਦੇ ਤਾਂ ਕਿਥੇ ਭਾਜੜ ਪੈਣੀ ਸੀ ? ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਫ਼ਸਾਦ , ਕੁਝ ਮੂਰਖ ਜੀਊਣਾ , ਜਿਹੜਾ ਜੀ ਜੀ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਫਿਰਿਆ । ” “ ਮੈਂ ਆਖਦੀ ਹਾਂ , ਕੋਈ ਕੁਬੋਲ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਉਲਟ ਨਾ ਬੋਲੋ । ਆਪ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਬੇਟੇ ਹਨ । ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਮਾਸੂਮ ਹਨ । ” “ ਤੂੰ ਤਾਂ ਮੂਰਖ ਹੈਂ ? ” “ ਮੈਂ ਮੂਰਖ ਹੀ ਸਹੀ । ਮੇਰਾ ਧਰਮ ਬਚੇ , ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਬਚਣ , ਬੱਸ ਮੈਂ ਸਭ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ , ਤੁਸੀਂ …..। ” “ ਕੌਣ ਹੋ , ਗੁਰੂ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ? ” ਹਨੇਰੇ ਵਿਚੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਰਦਾਵੀਂ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ । ਆਵਾਜ਼ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਦੂਰੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਈ , ਨੇੜਿਓਂ ਹੀ ਸੀ । ਪੂਰਨ ਤੇ ਦੁਰਗੀ ਦੀ ਗੱਲ – ਬਾਤ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ । ਉਹ ਇਕ ਦਮ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਸਾਹ ਘੁੱਟ ਲਿਆ । ਘੋੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਤਿੱਖੀਆਂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹੀ ਸਨ ਕਿ ਅੱਗੋਂ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ “ ਅੱਗੇ ਡੂੰਘਾ ਪਾਣੀ ਹੈ , ਡੁੱਬ ਜਾਓਗੇ , ਰੁਕ ਜਾਓ ….. ਤੁਸੀਂ ਹੋ ਕੌਣ “ ਅਸੀਂ …. ਅਸੀਂ ਬਲੋਲ ਤੋਂ ਆਏ ਹਿੰਦੂ ਹਾਂ ।…ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਜਾਣਾ ਹੈ । ” ਪੂਰਨ ਨੇ ਜ਼ਬਾਨ ਖੋਲ੍ਹੀ । ਰਾਤ ਵੇਲੇ “ ਕੋਈ ਮਰਗ ਹੋ ਗਈ । ਰਾਤ ਜਾਣਾ ਪਿਆ । ” ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਸੀ । ” “ ਨਹੀਂ , ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਨਹੀਂ , ਗੁੜ ਦੀਆਂ । ਰਤਾ ਜ਼ਬਾਨ ਠੀਕ ਨਹੀਂ .. ਪੂਰਨ ਕੋਲੋਂ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਦੁਰਗੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ । ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਮੁੜ ਦਲੇਰੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਆਖਿਆ : “ ਹਾਂ , ਵੀਰ ਜੀ , ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਸਾਂ । ਇਹ ਡਰ ਕੇ ਝੂਠ ਬੋਲਦੇ ਹਨ । ” “ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਿਧਰ ਗਏ ? ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ — ਬਲੋਲਪੁਰ ਆਏ ਸੀ ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ । ” ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਸਨ ? ” ਨਹੀਂ ਇਕੱਲੇ । ” “ ਇਕੱਲੇ ਹੀ “ ਹਾਂ , ਇਕੱਲੇ ਹੀ , ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਕੌਣ ਹੋ ? ” “ ਅਸੀਂ ਕੌਣ ਹਾਂ । ” “ ਡਰੋ ਨਾ …. ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਹਾਂ — ਅਸੀਂ ਵੀ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਫਿਰ ਰਹੇ ਹਾਂ — ਦੱਸੋ ਕੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਚਮਕੌਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚੋਂ ਬਚ ਨਿਕਲੇ “ ਹਾਂ , ਬਚ ਕੇ ਅਸਾਂ ਦੇ ਘਰ ਆਏ ਸੀ , ਪਰ ਅਸਾਂ ਪਾਪੀਆਂ ਨੇ …..। ” ਦੁਰਗੀ ਪੂਰੀ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ । “ ਮਤਲਬ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਨਾ ਵੜਨ ਦਿੱਤਾ । ਇਹੋ ਨਾ ? ” ਅੱਗੋਂ ਉੱਤਰ “ ਹਾਂ । ਅਸਾਂ ਕੋਲੋਂ ਭੁੱਲ ਹੋਈ । ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਕੋਲੋਂ ਡਰ ਗਏ “ ਠੀਕ ਹੈ ਬਿਪਤੁ ਪਰੀ ਸਭ ਹੀ ਸੰਗ ਛਾਡਤ ਕੋਊ ਨਾ ਆਵਤ ਨੇੜੇ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਠੀਕ ਹੀ ਤਾਂ ਬਚਨ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਕਿਧਰ ਚਲੇ ਹੋ ? “ ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਨੂੰ । ” “ ਕਿਉਂ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ , ਅਸਾਂ ਦਾ ਘਰ ਲੁੱਟਿਆ ਤੇ ਸਾੜਿਆ ਗਿਆ । ਅਸੀਂ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਨੱਠੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਸਬੰਧੀ ਹਨ । “ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਕੋਈ ਪਤਾ “ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ , ਉਧਰੇ ਗਏ ਹੋਣ । ” ਪੂਰਨ ਬੋਲਿਆ , ਉਥੇ ਪੰਜਾਬਾ ਤੇ ਗੁਲਾਬਾ ਮਸੰਦ ਹਨ । “ ਮਸੰਦ ….. ਬਲੋਲਪੁਰ ਵਿਚ ਵੀ ਇਕ ਪੂਰਨ ਮਸੰਦ ਸੀ ‘ ਹੁੰਦਾ ਸੀ , ਹੁਣ ਨਹੀਂ ….. ” ਦੁਰਗੀ ਨੇ ਝੱਟ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ । ਗੱਲ ਪਾਸੇ ਕਰਨ ਲਈ ਆਖਿਆ , “ ਵੀਰ ਜੀ , ਆਉ ਫਿਰ ਚੱਲੀਏ । ਕੀ ਪਤਾ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋ ਹੀ ਜਾਣ । ” “ ਚਲੋ , ਪਰ ਉਪਰੋਂ ਦੀ ਆਉਣਾ ਪਵੇਗਾ । ਅੱਗੇ ਨਾਲਾ ਹੈ , ਪਾਣੀ ਡੂੰਘਾ ਅਸੀਂ ਲੰਘਣ ਲੱਗੇ ਅੱਗੇ ਰੁਕ ਗਏ । “ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਣਾ ਪਵੇਗਾ ? ” ਪੂਰਨ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ । “ ਇਹ ਤਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ! “ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕੀ , ਘੋੜੇ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਹੋ । ਉਹ ਤਿੰਨ ਸਿੱਖ ਸਨ , ਜਿਹੜੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਤੋਂ ਤੁਰੇ ਤੇ ਸਰਸਾ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਰਾਹ ਤੁਰੇ ਸੀ , ਸ਼ਾਹੀ ਲਸ਼ਕਰ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹੋਏ , ਚਮਕੌਰ ਤੋਂ ਪਾਸੇ ਪਾਸੇ ਆ ਗਏ ਸਨ । ਜਿਸ ਕੋਲੋਂ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਬਾਬਤ ਪੁੱਛਦੇ ਸਨ , ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਦਾ । ਹਰ ਕੋਈ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦਾ , ‘ ਨਾਂ ਨਾ ਲਉ ! ਚਲੇ ਜਾਉ ॥ ਝਾੜੀ ਝਾੜੀ ਤੇ ਘਰ ਘਰ ਮੁਗ਼ਲ ਹਨ । ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਕਈ ਦੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਤੇ ਲੱਸੀ ਮਿਲਦੀ ਆਈ ਸੀ । ਉਹ ਵੀ ਸਿਆਣੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਪਾਸੋਂ , ਮਰਦ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਬਾਹਰੇ ਦੇ ਸਹਿਮੇ ਤੇ ਡਰੇ ਹੋਏ ਸਨ । ਚੁੱਪ ਸਾਧ ਕੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਫਿਰ ਰਹੇ ਸਨ ਜਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਧੁੱਪੇ ਬੈਠੇ , ਕੋਈ ਸੁਣ ਕੱਢਦੇ , ਕੋਈ ਵਣ ਵੱਟਦੇ ਤੇ ਕੋਈ ਧੁੱਪ ਸੇਕਦੇ ਸਨ । ਹਾਸਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉੱਡ ਗਿਆ ਸੀ , ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਸਿਕਰੀ ਜੰਮ ਗਈ ਸੀ । ਦਗੜ ਦਗੜ ਕਰ ਕੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਆਉਂਦੇ , ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਸੁੰਬਾਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਉੱਠ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੁੱਛਦੇ , “ ਸਿੱਖ ਆਏ ? ਗੁਰੂ ਆਏ ? ਸਿੱਖਾ ਦਾ ਪੀਰ ਆਇਆ ? ” “ ਨਹੀਂ ਸਰਕਾਰ ! “ ਅਸਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਕੋਈ ਨਹੀਂ — ਹਿੰਦੂ ਹਾਂ । ਦੇਵੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ , ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ , ਉਹ ਮਸੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਕੋਈ ਧਰਮਸਾਲਾ ਨਹੀਂ । ” ਇਹ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ । ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਪਰਲੋ ਆਈ ਹੋਈ ਸੀ । “ ਦੇਖੋ ! ਝੂਠ ਬੋਲਿਆ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਮਾੜਾ ਹੋਏਗਾ । ਲੱਸੀ ਲਿਆਓ , ਮੱਖਣ ਲਿਆਉ , ਦੁੱਧ ਲਿਆਉ । ” ਭੁੱਖੇ ਮੁਗ਼ਲ ਇਸ ਧੰਧੇ ਵਿਚ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ । ਜਿਹੜਾ ਆਖਾ ਨਾ ਮੰਨਦਾ , ਉਸੇ ਦੀ ਸ਼ਾਮਤ ਆ ਜਾਂਦੀ । ਧੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਲੁਕਾ ਲੁਕਾ ਕੇ ਰੱਖ ਰਹੇ ਸਨ । ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਸੈਨਿਕ ਵਹਿਸ਼ੀ ਬਹੁਤ ਸਨ । ਜਨਤਾ ਦੇ ਭਾਅ ਦੀ ਪਰਲੋ ਆਈ ਹੋਈ ਸੀ । ਉਹ ਸਿੱਖ ਤੇ ਦੁਰਗੀ , ਪੂਰਨ ਸਭ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਪਏ । ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ । ਪੂਰਨ ਮਸੰਦ ਦਾ ਦਿਲ ਅਜੇ ਵੀ ਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ । ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੇ ਕਿਉਂਕਿ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਮਾਇਆ ਲੈ ਕੇ ਨੱਠ ਆਇਆ ਸੀ । ਉਸ ਦੀਆਂ ਭੁੱਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਡਰਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ । ਭਾਵੇਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਹਾਰਾਜ ਹਰ ਇਕ ਸਿੱਖ ਦੀ ਭੁੱਲ ਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ਣਹਾਰ ਸਨ । ਕੋਈ ਅੱਧ ਮੀਲ ਦਾ ਵਲ ਪਾ ਕੇ ਨਾਲੇ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਣ ਲੱਗੇ । ਉਥੇ ਪਾਣੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸੀ , ਮਸਾਂ ਗੋਡੇ ਗੋਡੇ , ਪਰ ਤਿਲਕਣ ਜਹੀ ਸੀ । ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਸੁੰਬਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਉਹ ਤਿਲਕਣ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਸਕਦੀ , ਪਰ ਭਾਣਾ ਐਸਾ ਵਰਤ ਗਿਆ ਕਿ ਪੂਰਨ ਮਸੰਦ ਦੇ ਘੋੜੇ ਨੇ ਨੌਂਹ ਲੈ ਲਿਆ । ਪੂਰਨ ਪਟੜੇ ਵਾਂਗ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਜਾ ਵੱਜਾ ਤੇ ਘੋੜਾ ਵੀ ਡਿੱਗ ਪਿਆ । ਉਸ ਦੇ ਡਿੱਗਣ ਨਾਲ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਪਤਾ ਪੈ ਗਈ ।
( ਚਲਦਾ )

ਦੋ ਘੁੱਟਾਂ ਦੁੱਧ ਦੀ ਸੇਵਾ ਬਦਲੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ
ਕੋਹਲੂ ਵਿੱਚ ਪੀੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ
ਆਓ ਯਾਦ ਕਰੀਏ ਬਾਬਾ ਮੋਤੀ ਰਾਮ ਮਹਿਰਾ ਜੀ ਨੂੰ
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ🙏

धनासरी महला ५ घरु १२ ੴ सतिगुर प्रसादि ॥ बंदना हरि बंदना गुण गावहु गोपाल राइ ॥ रहाउ ॥ वडै भागि भेटे गुरदेवा ॥ कोटि पराध मिटे हरि सेवा ॥१॥ चरन कमल जा का मनु रापै ॥ सोग अगनि तिसु जन न बिआपै ॥२॥ सागरु तरिआ साधू संगे ॥ निरभउ नामु जपहु हरि रंगे ॥३॥ पर धन दोख किछु पाप न फेड़े ॥ जम जंदारु न आवै नेड़े ॥४॥ त्रिसना अगनि प्रभि आपि बुझाई ॥ नानक उधरे प्रभ सरणाई ॥५॥१॥५५॥

अर्थ :राग धनासरी, घर १२ में गुरू अर्जन देव जी की बाणी। अकाल पुरख एक है और सतिगुरू की कृपा द्वारा मिलता है हे भाई! परमात्मा को सदा नमस्कार करा करो, प्रभू पातिश़ाह के गुण गाते रहो ॥ रहाउ ॥ हे भाई! जिस मनुष्य को बड़ी किस्मत से गुरू मिल जाता है, (गुरू के द्वारा) परमात्मा की सेवा-भगती करने से उस के करोड़ों पाप मिट जाते हैं ॥१॥ हे भाई! जिस मनुष्य का मन परमात्मा के सुंदर चरणों (के प्रेम-रंग) में रंग जाता है, उस मनुष्य ऊपर चिंता की आग ज़ोर नहीं पा सकती ॥२॥ हे भाई! गुरू की संगत में (नाम जपने की बरकत से) संसार-समुँद्र से पार निकल जाते हैं। प्रेम से निरभउ प्रभू का नाम जपा करो ॥३॥ हे भाई! (सिमरन का सदका) पराए धन (आदि) के कोई अैब पाप मंदे कर्म नहीं होते, भयानक यम भी नज़दीक नहीं आते (मौत का डर नहीं लगता, आत्मिक मौत नज़दीक़ नहीं आती ॥४॥ हे भाई! (जो मनुष्य प्रभू के गुण गाते हैं) उन की तृष्णा की आग प्रभू ने आप बुझा दी है। हे नानक जी! प्रभू की श़रण पड़ कर (अनेकों जीव तृष्णा की आग में से) बच निकलते हैं ॥५॥१॥५५॥

ਅੰਗ : 683

ਧਨਾਸਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ਘਰੁ ੧੨ ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਬੰਦਨਾ ਹਰਿ ਬੰਦਨਾ ਗੁਣ ਗਾਵਹੁ ਗੋਪਾਲ ਰਾਇ ॥ ਰਹਾਉ ॥ ਵਡੈ ਭਾਗਿ ਭੇਟੇ ਗੁਰਦੇਵਾ ॥ ਕੋਟਿ ਪਰਾਧ ਮਿਟੇ ਹਰਿ ਸੇਵਾ ॥੧॥ ਚਰਨ ਕਮਲ ਜਾ ਕਾ ਮਨੁ ਰਾਪੈ ॥ ਸੋਗ ਅਗਨਿ ਤਿਸੁ ਜਨ ਨ ਬਿਆਪੈ ॥੨॥ ਸਾਗਰੁ ਤਰਿਆ ਸਾਧੂ ਸੰਗੇ ॥ ਨਿਰਭਉ ਨਾਮੁ ਜਪਹੁ ਹਰਿ ਰੰਗੇ ॥੩॥ ਪਰ ਧਨ ਦੋਖ ਕਿਛੁ ਪਾਪ ਨ ਫੇੜੇ ॥ ਜਮ ਜੰਦਾਰੁ ਨ ਆਵੈ ਨੇੜੇ ॥੪॥ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਅਗਨਿ ਪ੍ਰਭਿ ਆਪਿ ਬੁਝਾਈ ॥ ਨਾਨਕ ਉਧਰੇ ਪ੍ਰਭ ਸਰਣਾਈ ॥੫॥੧॥੫੫॥

ਅਰਥ: ਰਾਗ ਧਨਾਸਰੀ, ਘਰ ੧੨ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹੇ ਭਾਈ! ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਸਦਾ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਿਆ ਕਰੋ, ਪ੍ਰਭੂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਂਦੇ ਰਹੋ ॥ ਰਹਾਉ ॥ ਹੇ ਭਾਈ! ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਮਿਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, (ਗੁਰੂ ਦੀ ਰਾਹੀਂ) ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸੇਵਾ-ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਕ੍ਰੋੜਾਂ ਪਾਪ ਮਿਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ॥੧॥ ਹੇ ਭਾਈ! ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਚਰਨਾਂ (ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ-ਰੰਗ) ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਉਤੇ ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਅੱਗ ਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਪਾ ਸਕਦੀ ॥੨॥ ਹੇ ਭਾਈ! ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੰਗਤਿ ਵਿਚ (ਨਾਮ ਜਪਣ ਦੀ ਬਰਕਤਿ ਨਾਲ) ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਲੰਘ ਜਾਈਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਨਿਰਭਉ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਿਆ ਕਰੋ ॥੩॥ ਹੇ ਭਾਈ! (ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਸਦਕਾ) ਪਰਾਏ ਧਨ (ਆਦਿਕ) ਦੇ ਕੋਈ ਐਬ ਪਾਪ ਮੰਦੇ ਕਰਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਭਿਆਨਕ ਜਮ ਭੀ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਢੁਕਦਾ (ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ ਵਿਆਪਦਾ, ਆਤਮਕ ਮੌਤ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ) ॥੪॥ ਹੇ ਭਾਈ! (ਜੇਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਂਦੇ ਹਨ) ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਆਪ ਬੁਝਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹੇ ਨਾਨਕ ਜੀ! ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਰਨ ਪੈ ਕੇ (ਅਨੇਕਾਂ ਜੀਵ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿਚੋਂ) ਬਚ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ॥੫॥੧॥੫੫॥

रामकली महला ५ ॥ महिमा न जानहि बेद ॥ ब्रहमे नही जानहि भेद ॥ अवतार न जानहि अंतु ॥ परमेसरु पारब्रहम बेअंतु ॥१॥ अपनी गति आपि जानै ॥ सुणि सुणि अवर वखानै ॥१॥ रहाउ ॥ संकरा नही जानहि भेव ॥ खोजत हारे देव ॥ देवीआ नही जानै मरम ॥ सभ ऊपरि अलख पारब्रहम ॥२॥ अपनै रंगि करता केल ॥ आपि बिछोरै आपे मेल ॥ इकि भरमे इकि भगती लाए ॥ अपणा कीआ आपि जणाए ॥३॥ संतन की सुणि साची साखी ॥ सो बोलहि जो पेखहि आखी ॥ नही लेपु तिसु पुंनि न पापि ॥ नानक का प्रभु आपे आपि ॥४॥२५॥३६॥

ਅੰਗ : 894

ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥ਮਹਿਮਾ ਨ ਜਾਨਹਿ ਬੇਦ ॥ਬ੍ਰਹਮੇ ਨਹੀ ਜਾਨਹਿ ਭੇਦ ॥ਅਵਤਾਰ ਨ ਜਾਨਹਿ ਅੰਤੁ ॥ਪਰਮੇਸਰੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਬੇਅੰਤੁ ॥੧॥ਅਪਨੀ ਗਤਿ ਆਪਿ ਜਾਨੈ ॥ਸੁਣਿ ਸੁਣਿ ਅਵਰ ਵਖਾਨੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ਸੰਕਰਾ ਨਹੀ ਜਾਨਹਿ ਭੇਵ ॥ਖੋਜਤ ਹਾਰੇ ਦੇਵ ॥ਦੇਵੀਆ ਨਹੀ ਜਾਨੈ ਮਰਮ ॥ਸਭ ਊਪਰਿ ਅਲਖ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ॥੨॥ਅਪਨੈ ਰੰਗਿ ਕਰਤਾ ਕੇਲ ॥ਆਪਿ ਬਿਛੋਰੈ ਆਪੇ ਮੇਲ ॥ਇਕਿ ਭਰਮੇ ਇਕਿ ਭਗਤੀ ਲਾਏ ॥ਅਪਣਾ ਕੀਆ ਆਪਿ ਜਣਾਏ ॥੩॥ਸੰਤਨ ਕੀ ਸੁਣਿ ਸਾਚੀ ਸਾਖੀ ॥ਸੋ ਬੋਲਹਿ ਜੋ ਪੇਖਹਿ ਆਖੀ ॥ਨਹੀ ਲੇਪੁ ਤਿਸੁ ਪੁੰਨਿ ਨ ਪਾਪਿ ॥ਨਾਨਕ ਕਾ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪੇ ਆਪਿ ॥੪॥੨੫॥੩੬॥

ਅਰਥ: ਹੇ ਭਾਈ! ਪ੍ਰਭੂ ਕੇਡਾ ਵੱਡਾ ਹੈ-ਇਹ ਗੱਲ (ਚਾਰੇ) ਵੇਦ (ਭੀ) ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ। ਅਨੇਕਾਂ ਬ੍ਰਹਮਾ ਭੀ (ਉਸ ਦੇ) ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ। ਸਾਰੇ ਅਵਤਾਰ ਭੀ ਉਸ (ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਗੁਣਾਂ) ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ। ਹੇ ਭਾਈ! ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮੇਸਰ ਬੇਅੰਤ ਹੈ ॥੧॥ (ਹੇ ਭਾਈ!) ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ-ਇਹ ਗੱਲ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ।
(ਜੀਵ) ਹੋਰਨਾਂ ਪਾਸੋਂ ਸੁਣ ਸੁਣ ਕੇ ਹੀ (ਪਰਮਾਤਮਾ ਬਾਰੇ) ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ (ਹੇ ਭਾਈ!) ਅਨੇਕਾਂ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ, ਅਨੇਕਾਂ ਦੇਵਤੇ ਉਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਥੱਕ ਗਏ। ਦੇਵੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਭੀ ਕੋਈ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ। ਹੇ ਭਾਈ! ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਭਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਸਹੀ ਸਰੂਪ ਦਾ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ॥੨॥ (ਹੇ ਭਾਈ!) ਪਰਮਾਤਮਾ ਆਪਣੀ ਮੌਜ ਵਿਚ (ਜਗਤ ਦੇ ਸਾਰੇ) ਕੌਤਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ (ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਰਨਾਂ ਤੋਂ) ਵਿਛੋੜਦਾ ਹੈ, ਆਪ ਹੀ ਮਿਲਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਨੇਕਾਂ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਭਟਕਣਾ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਗਤੀ ਵਿਚ ਜੋੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। (ਇਹ ਜਗਤ ਉਸ ਦਾ) ਆਪਣਾ ਹੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, (ਇਸ ਨੂੰ ਉਹ) ਆਪ ਹੀ ਸੂਝ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ ॥੩॥ (ਹੇ ਭਾਈ!) ਸੰਤ-ਜਨਾਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਸੁਣ। ਸੰਤ ਜਨ ਉਹ ਕੁਝ ਆਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਦੇ ਹਨ। (ਸੰਤ ਜਨ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ) ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਉਤੇ ਨਾਹ ਕਿਸੇ ਪੁੰਨ ਨੇ ਨਾਹ ਕਿਸੇ ਪਾਪ ਨੇ (ਕਦੇ ਆਪਣਾ) ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਹੇ ਭਾਈ! ਨਾਨਕ ਦਾ ਪਰਮਾਤਮਾ (ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ) ਆਪ ਹੀ ਆਪ ਹੈ ॥੪॥੨੫॥੩੬॥